Świadoma konsumpcja i produkcja – 12 CZR [artykuł]
22 września 2021
Co roku 16 października obchodzimy Światowy Dzień Żywności ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu upamiętnienia utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa z siedzibą w Rzymie. Tego dnia organizowane są liczne akcje podnoszące świadomość społeczeństw na temat głodu, niedożywienia i innych palących problemów globalnych związanych z żywnością. Warto tym samym przypomnieć, że we wrześniu 2015 roku na szczycie w Nowym Jorku, przywódcy krajów członkowskich ONZ przyjęli dokument “Przekształcania naszego świata: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030”, w którym zobowiązali się do redukcji ubóstwa we wszystkich jego postaciach. Dokument zawiera 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (ang. Sustainable Development Goals) i związanych z nimi 169 działań, które mają być osiągane i realizowane przez rządy państw, organizacje międzynarodowe i pozarządowe, przedstawicieli sektora nauki i biznesu, a także przez obywateli. Dwunasty cel brzmi „zapewnienie wzorców zrównoważonej konsumpcji i produkcji”, a działania z nim związane takich aspektów jak efektywne zużycie energii i innych zasobów, dostęp do podstawowych usług czy godziwych miejsc pracy. Światowi przywódcy zobowiązali się do 2030 roku do zmniejszenia o połowę ilość marnowanej żywności na osobę zarówno w sprzedaży detalicznej jak i w konsumpcji oraz zmniejszenia strat żywnościowych w procesie produkcji i dystrybucji jedzenia (porównaj: link).
Od tego czasu podejmowane są wysiłki, których celem jest zmniejszenie strat żywnościowych i ilości marnowanej żywności przez podmioty zarówno z sektora publicznego jak i prywatnego, organizacje międzynarodowe, aktorów społeczeństwa obywatelskiego oraz środowiska naukowego. Wśród tych działań wymienić należy badania, których celem jest identyfikacja przyczyn tych problemów i projektowanie ich rozwiązań, formułowanie polityk, planów działania czy rozwiązań legislacyjnych, jak i inwestycje w infrastrukturę oraz realizację kampanii podnoszących świadomość i edukujących na szczeblach krajowym, regionalnym i globalnym. Jednym z największych początkowych wyzwań było oszacowanie właściwej skali problemów, tak by móc stwierdzić czy udało się zredukować ich skalę o połowę do 2030 roku. W tym celu wprowadzono dwa wskaźniki – Food Loss Index oraz Food Waste Index, umożliwiające właściwe monitorowanie osiągania zamierzonych celów.
Food Loss Index (pl. wskaźnik strat żywności) oraz Food Waste Index (pl. wskaźnik ilości marnowanej żywności)
Food Loss Index mierzy ilość strat, które pojawiają się w od etapu produkcji po etap sprzedaży detalicznej dla koszyka 10 podstawowych (najczęściej konsumowanych) produktów w danym kraju przez określony czas. Monitorowaniem strat żywności zajmuje się Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organisation – FAO).
Food Waste Index mierzy ilość wyrzucanej żywności na etapie od sprzedaży detalicznej po konsumpcję, koncentrując się na wszystkich konsumowanych produktach w danym kraju. Monitorowaniem ilości marnowanej żywności zajmuje się Program Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (ang. United Nations Environment Programme – UNEP).
Nowy model ekonomii
Odpowiedni sposób mierzenia i ograniczenia skali tych problemów nie wpłynie na trwałe ich rozwiązanie bez głębszych zmian systemowych. Potrzebne jest odejście od modelu ekonomicznego opartego na wzroście ku takiemu respektującemu możliwości naszej planety, który traktuje środowisko naturalne jako jeden z fundamentów gospodarki czyli preferuje zrównoważony rozwój (warto zauważyć, że to podejście pojawia się także w innych Celach Zrównoważonego Rozwoju – 8.4. do 2030 roku stopniowo zwiększać efektywność wykorzystania bogactw naturalnych w globalnej konsumpcji i produkcji oraz dążyć do zerwania z zależnością między wzrostem gospodarczym i degradacją środowiska; 12.2. do 2030 roku zapewnić zrównoważone zarządzanie i efektywne zużycie zasobów naturalnych; 12.8. do 2030 roku zapewnić dostęp do istotnych informacji i podnieść świadomość wszystkich ludzi na całym świecie w zakresie zrównoważonego rozwoju i stylu życia w zgodzie z naturą). Wprowadzając nowy paradygmat należy brać pod uwagę lokalne i regionalne uwarunkowania, a także takie czynniki jak relacje handlowe, rozwiązania prawne i instytucjonalne i inne mające wpływ na zmiany gospodarcze w danym kraju lub regionie.
Inne globalne wyzwania
Warto tym samym podkreślić, że świadoma produkcja i konsumpcja przenika się z działaniami na rzecz rozwiązania innych problemów globalnych, wśród których należy wymienić te dotyczące klimatu, transportu, zapewnienia bioróżnorodności fauny i flory czy ograniczenia zużycia plastiku. Na przełomie listopada i grudnia 2015 roku odbyła się w Paryżu Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, podczas której przyjęto światowy kompromis dotyczący ograniczenia zmian klimatu poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych. Realizacja 12 Celu Zrównoważonego Rozwoju ma fundamentalne znaczenie dla pogodzenia celów gospodarczych, społecznych i środowiskowych w funkcjonowaniu państw i społeczeństw oraz oddzielenie emisji gazów cieplarnianych od kwestii wzrostu gospodarczego. Przyczynia się również do bardziej zrównoważonego gospodarowania ograniczonymi zasobami naturalnymi i większej dbałości o środowisko naturalne poprzez obniżenie poziomu generowania odpadów.
